آینده پژوهی از جمله مباحث نوینی است که در فضای عدم قطعیت حاکم و آشوبناک کنونی به خوبی پاسخگوی نیاز فضای مدرن کسب و کاری است. آینده‌پژوهی در فرایند برنامه‌ریزی، مدیریت استراتژیک و مدیریت ریسک کاربرد دارد و از طرفی امروزه در پیش‌بینی مشاغل مورد نیاز آینده نیز مورد استفاده است.
آینده‌پژوهی فناوری نیز یک روش برای آینده‌پژوهی و پیش‌بینی به منظور تشخیص و شناسایی محتملترین ابداعات آتی بشر و توسعهی فناوری در آینده است. این روش امروزه از ابزارهای بسیار سودمند برای دستیابی به هوشمندی استراتژیک به شمار میرود.
دو هدف عمده از آینده‌پژوهی فناوری عبارت است از:
1. تشخیص و شناسایی فناوریهای پرمنفعت (چه از نظر اقتصادی، اجتماعی یا سیاسی) نوظهور در آینده
2. شناسایی حوزههای آتی مرتبط با پژوهشهای استراتژیک
آینده‌پژوهی فناوری رویکردی نوین در دست دولتها و سازمانها برای خلق ثروت، حاکم کردن تفکر استراتژیک، و نیز کسب مزیت رقابتی است، چرا که با خلق یک پایگاه اطلاعاتی قوی کمک شایان توجهی در جهت ترسیم افق بلندمدت و تدوین استراتژیهای هوشمند سازمانی می‌کند.
در تعریف کلاسیک اصطلاح آینده پژوهی فناوری میخوانیم: "اقداماتی نظاممند برای مشاهدهی آیندهی بلندمدت علم، فناوری، اقتصاد و اجتماع، با هدف شناسایی فناوریهای در حال ظهوری که احتمالاً بیشترین منافع اجتماعی و اقتصادی را با خود به ارمغان دارند." این تعریف نشان‌گر درجه بالای اهمیت آینده پژوهی فناوری در بحث کسب و کار و مقوله‌های سازمانی است، چرا که نمی‌توان به هیچ عنوان فناوری را از کسب‌و‌کارهای مدرن جدا انگاشت. فناوری بستری برای ایجاد و رشد کسب‌و‌کارهای مدرن است و مسیر را برای بالندگی اقتصادی هموار می‌کند.
در جریان پروژههای آینده پژوهی، هم ایجادکنندگان و هم کاربران دانش و فناوری در سیستم نوآوری گرد هم میآیند تا چشماندازی مشترک از توسعههای آتی را به دست آورند. دامنه زمانی پیشبینیها معمولاً بین 10 تا 30 سال است، یعنی میتوان به کمک این روش وضعیت 10 الی 30 سال آیندهی فناوری را ترسیم کرد.
این رویکرد ابتدا در دههی 70 میلادی توسط ژاپن به کار رفت. بعدها کشورهای اروپایی در دهه 90 میلادی با اتخاذ رویکرد آینده‌پژوهی فناوری به پیشرفتهای قابل توجهی دست یافتند و امروزه این روش ابزاری متداول و رایج در این کشورها به شمار میرود. در واقع بسیاری از کشورها به منظور پیشبرد و توسعهی فرآیند صنعتیسازی کسب و کارهای خود از این شیوه بهره میبرند و با تدوین استراتژیهای مبتنی بر اطلاعات پیش‌بینی شده، اقدام به هدایت سازمانها و شرکتها در زمینه فناوریها، مدیریت فعالیتهای مبتنی بر فناوری و نوآوریها و روندهای آتی میکنند و به این وسیله میزان ریسک و عدم قطعیت را کاهش میدهند. امروزه روش آینده‌پژوهی فناوری توسط بسیاری از کشورها حتی کشورهای رو به توسعه به کار میرود؛ فیلیپین، هند، اندونزی، تایلند، مجارستان، نیجریه، ایرلند، بولیوی، ونزوئلا و جمهوری چک از جمله این کشورها هستند. مرکز مطالعات آینده پژوهی اندیشکده معرفت تلاش دارد تا پایه گذار این دانش نوین در کشور عزیزمان باشد.
از طرف دیگر یکی از وجوه با اهمیت پدیدهی آینده‌پژوهی فناوری این است که دانشگاهیان و اهالی بازار را گرد هم می‌آورد، چرا که پیش‌بینی و مهندسی هوشمند آینده بدون حضور مشترک و هم‌اندیشی این دو طیف امکان‌پذیر نیست. آینده‌پژوهی فناوری با پر کردن شکاف میان این دو طیف، موجب ایجاد و تحکیم روابط دانشگاه و بازار می‌شود و به این وسیله آگاهی اجتماعی و اقتصادی را نسبت به وقایع آتی ارتقا می بخشد.
روشهای مختلفی برای مطالعهی آینده و آینده‌پژوهی وجود دارد. این روشها نوعاً برآمده از علوم مدیریتی هستند و لذا ابزاری سودمند و راهبردی برای هدایت و راهبری رویدادها و روندهای کسب‌وکار به سمت آیندهای مطلوب به شمار میروند. رایجترین رویکرد آینده‌پژوهی اجرای پیمایش دلفی به همراه سمینارها و پنلهای تخصصی است. روش دلفی در میان تعداد زیادی از متخصصان با زمینههای مختلف (دانشمندان، مأموران دولتی، تجار و کسبه، بازاریابان، ...) اجرا می‌شود.
روش دلفی رویکردی مبتنی بر هوش جمعی و روشی برای یافتن بهترین پاسخها است. دلفی نام معبدی باستانی در یونان قدیم بوده، جایی که یونانیان آن را مرکز زمین میپنداشتند و ارزش بسیاری برای آن قائل بودند. معبد دلفی مکانی برای تشکیل جلسات سناتورهای یونان باستان بوده که در آن مشکلات کشور به رای دانشمندان گذاشته میشد. اصطلاح دلفی بعدها به عنوان یکی از روشهای قابل اتکا و معتبر آینده‌پژوهی شناخته شد، تکنیکی که راهگشای بسیاری از دغدغههای آتی است. روش دلفی مبتنی بر هوش جمعی و طوفان فکری و در واقع اجماع صاحبنظران روی مسألهای خاص است که از آن میتوان برای دستیابی به بهترین گزینه محتمل بهره برد.
به هر ترتیب روش دلفی به عنوان یکی از رویکردهای مطرح آینده‌پژوهی دارای 8 مرحله اساسی است:
1- تعیین موضوع، به منظور بررسی آیندهی ممکن، محتمل و مطلوب آن. (مانند آیندهی تبلیغات)
2- ساخت یک پرسشنامه به عنوان ابزار گردآوری داده
3- انتخاب تعدادی از متخصصین (پاسخگویان) که نظراتشان مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد، به ویژه افراد صاحب نظر در موضوع در نظر گرفته شده.
4- ارزیابی اولیه نظرات پاسخگویان به وسیله ابزار پرسشنامه
5- سازماندهی و چکیدهبرداری اولیه از اطلاعات برآمده از ارزیابیهای اولیه
6- انتقال نتایج ارزیابیهای اولیه به عنوان بازخورد به کلیه پاسخدهندگان
7- ارزیابی مجدد عقاید و نظرات متخصصان پس از آنکه آنها از نظرات سایرین مطلع شدند، چرا که ممکن است نظرات برخی در این مقطع با توجه به اطلاعات اضافی که کسب کردهاند تغییر کند.
8- و بالاخره تحلیل، تغییر و ارائهی اطلاعات و نگارش گزارش نهایی
با اجرای کلیه مراحل فوق می توان مطالعات آینده پژوهی فناوری را انجام داد. تسلط به فناوری های حاضر و همچنین اطلاع کامل از فناوری های رو به رشد و در معرض معرفی لازمه اساسی این مطالعات است.
